Projekt AZON (2016-2019)

Partnerzy projektu (2016-2019)

Politechnika Wrocławska Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu Instytut Badań Systemowych Polskiej Akademii Nauk

Informacje

Atlas Zasobów Otwartej Nauki (AZON)

Prace nad Atlasem Zasobów Otwartej Nauki (AZON) rozpoczęły się w 2016 r. w Centrum Wiedzy i Informacji Naukowo-Technicznej (CWiNT) Politechniki Wrocławskiej. Internetowa platforma zasobynauki.pl powstała w ramach projektu: Aktywna Platforma Informacyjna e-scienceplus.pl., i ma gromadzić, przetwarzać i udostępniać zasoby nauki w otwartej formie cyfrowej wszystkim zainteresowanym. Projekt w 2016 r. rozpoczęła Politechnika Wrocławska (Koordynator) wraz z Partnerami: Akademią Wychowania Fizycznego, Uniwersytetem Przyrodniczym, Uniwersytetem Medycznym i Instytutem Badań Systemowych Polskiej Akademii Nauk. W 2020 r. rozpoczęła się realizacja kontynuacji i rozwoju projektu pod nazwą AZON 2.0.

- Udostępnianie jest bardzo ważne z jednego choćby względu: te zasoby, które mają charakter otwarty pozwalają zaprezentować prace, jakie prowadzimy, ale przede wszystkim rozwijać je i szukać partnerów na świecie do wspólnych projektów rozwijających daną tematykę badawczą - powiedział dr Waldemar Grzebyk, ówczesny kierownik projektu i obecny dyrektor CWiNT.

W ramach pierwszej edycji Projektu AZON, udostępniono ponad 40 000 materiałów różnego typu. Do 2020 r. zostały one pobrane prawie 4 miliony razy.

Cele Projektu

W pierwszym projekcie AZON zostały stworzone modelowe warunki do udostępniania zasobów jednostek naukowych powstających zarówno w procesach badawczych, edukacyjnych jak i popularyzatorskich. Zasoby zostały zintegrowane i dostosowane tak, aby można je było łatwo przeszukiwać, ponownie używać i wykorzystywać w nauce, biznesie czy przez innych zainteresowanych.

Punktem wyjścia była analiza potrzeb i dostępnych wówczas rozwiązań.

- Każda uczelnia w Polsce posiada pewne zasoby, które udostępnia na platformach informatycznych. Nie ma jednak spójnego systemu, gdzie można udostępniać zasoby wypracowane w ramach prac naukowo-badawczych czy rozwojowych. Nie ma też zdefiniowanych formatów i sposobów prezentacji otrzymanych wyników - dodał kierownik projektu.

Stąd m.in. pomysł na powstanie Atlasu Zasobów Otwartej Nauki.

Politechnika Wrocławska udostępniła w pierwszym projekcie m.in. dane badawcze, repozytoria m.in. kodów źródłowych, danych referencyjnych, danych IoT, naukowe bazy danych, materiały e-learningowe, nagrania TV Styk PWr i audycje Radia Luz. Ponadto udostępnione zostały zasoby Muzeum Politechniki Wrocławskiej, modele 3D, skany zdjęć 360 st. tych modeli, materiały konferencyjne, publikacje naukowe, raporty i notatki, zasoby Dolnośląskiej Biblioteki Cyfrowej i zasoby bazy dorobku naukowego, wymieniał mgr inż. Wojciech Drzewiński, ówczesny i obecny kierownik odpowiedzialny za udostępnianie zasobów PWr.

Zdaniem dr. hab. Wojciecha Cieślińskiego, koordynatora merytorycznego AWF w pierwszym projekcie AZON współczesne instytucje badawcze i uczelnie wyższe poszerzają swoją przestrzeń organizacyjną. Jedną z możliwości takiego poszerzania jest wirtualizacja tej przestrzeni. Pozwoli ona na dostęp on-line do zasobów naukowych, a w konsekwencji do budowy nowych relacji z badaczami z różnych dyscyplin, co umożliwia tworzenie sieci i konsorcjów badawczych realizujących interdyscyplinarne badania naukowe.

Udział AWF w projekcie AZON w latach 2016-2019 podyktowany był chęcią udostępnienia zasobów naukowych w formie cyfrowej. Uczelnia ta udostępniła ok. tysiąca publikacji zdigitalizowanych w ramach projektu, m.in. ok.: 800 zdjęć, 460 nagrań wideo (ok. 900 godzin) oraz 30 dokumentów i 1000 nagrań wideo (50 godzin) dostępnych już w formie cyfrowej. Są to książki, czasopisma, monografie, materiały z obozów dydaktyczno-sportowych.

Z kolei Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu udostępnił wyselekcjonowane zasoby uczelni umieszczając na platformie ok. 7320 dokumentów i obiektów, w skład których wchodzi m.in. interaktywna baza działalności badawczej i rozwojowej, baza oferty produktowej i technologicznej oraz platforma edukacyjna z obiektami e-learningu.

Pozostałą część zasobów tworzą: kolekcje makroskopowe, kolekcje obrazów, rysunków i szkiców z architektury, kolekcje okazów roślinnych i zwierzęcych, próbki glebowe, książki i czasopisma, skrypty, monografie, rozprawy, artykuły i materiały konferencyjne.

- Podstawowym celem Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, jako partnera projektu, jest zaprezentowanie działalności badawczej naukowców uczelni społecznościom naukowym, krajowym i międzynarodowym i szerokie udostępnienie wyników tej działalności poprzez powszechny dostęp do informacji zawierającej zakres badań prowadzonych na uczelni, profile naukowców prowadzących badania wraz z ich pozycjonowaniem, zakres działań o charakterze edukacyjnym i usług, które uczelnia prowadzi dla społeczeństwa, w tym dla przedsiębiorców - powiedziała Dorota Tedys z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu.

Instytut Badań Systemowych PAN z Warszawy, kolejny z partnerów projektu AZON, udostępnił prace doktorskie z lat 1988-2010, które do tej pory nie były udostępniane on-line. Kolekcje stanowią rozprawy doktorskie, obronione przez Radę Naukową IBS PAN w dziedzinie nauk technicznych z automatyki, robotyki oraz informatyki.

- Ponieważ brakuje swobodnego dostępu do treści rozpraw, umieszczenie ich w AZONie niewątpliwie przyczyni się do zwiększenia ich dostępności dla naukowców, specjalistów i studentów - powiedziała mgr Dagmara Borkowska z IBS PAN.

Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu udostępnił natomiast w serwisie AZON m.in. zasoby piśmiennicze, które obejmą ok. 1800 publikacji (ok. 300 tys. stron), wydanych w XIX i I poł. XX w.

- Wybrane do zdigitalizowania publikacje stanowią dorobek uczonych i pionierów światowej i europejskiej medycyny, profesorów Uniwersytetu Wrocławskiego - powiedziała Renata Sławińska, koordynator merytoryczny do zadania zarządzający digitalizacją i upowszechnieniem z Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu.

Dorobek ten odzwierciedla bogatą historię nauczania medycyny we Wrocławiu i jest świadectwem ciągłości nauki wrocławskiej, wielonarodowości i wielokulturowości twórców i ich wpływu na rozwój nauk medycznych, farmaceutycznych, szpitalnictwa, lecznictwa uzdrowiskowego tego regionu.

Oprócz wartości naukowych, poznawczych i historycznych zdigitaizowany zbiór polsko- i niemieckojęzycznych prac posiada dużą wartość edytorską, biograficzną i stanowi cenny materiał w badaniach proweniencyjnych, gdyż wiele z nich zostało wydanych przez znane oficyny wydawnicze i drukarnie, w pięknej szacie graficznej i edytorskiej oraz zaopatrzonych w osobiste znaki własnościowe, autografy, pieczątki, marginalia.

Zdigitalizowana została także baza preparatów histologicznych, która obejmuje 1500 przypadków poddanych preparatyce z wykorzystaniem różnych metod laboratoryjnych, w tym immunohistochemii, immunofluorescencji, fluorescencyjnej hybrydyzacji in situ, mikroskopii elektronowej oraz mikromacierzy tkankowych.

AZON dla wszystkich, również niewidzących i niesłyszących

AZON został przystosowany również do potrzeb osób niewidzących, niedowidzących i niesłyszących dzięki zastosowaniu m.in. transkrypcji, syntezy mowy, lektora języka migowego czy napisów.

Ważnym elementem projektu było również opracowanie zasad formalno-prawnych związanych z udostępnianiem własności intelektualnej.

Zdaniem Agnieszki Kwiecień odpowiedzialnej w projekcie za system informacyjny zanim zasoby staną się otwarte i dostępne, trzeba wykonać sporo pracy. „Przede wszystkim trzeba je sklasyfikować i dobrze zrozumieć ich strukturę. Następnie trzeba dobrać sposób ich opisu i zaprojektować jak będą przetwarzane w systemie. Wreszcie, w zależności od ich przeznaczenia, należy zaplanować sposób dostępu i prezentacji. Wszystko po to, aby dla naukowców udostępnianie danych było proste, a społeczeństwu łatwo było je znaleźć i ich użyć” – tłumaczy Agnieszka Kwiecień. Wszystkie te działania były przedmiotem prac przy projekcie.

AZON korzysta ze zdobyczy informatyki w zakresie oprogramowania i infrastruktury sprzętowej, w tym wykorzystuje i buduje takie mechanizmy jak słowniki, standardowe interfejsy wymiany danych i wydajne metody wyszukiwania. Te ostatnie są szczególnie ważne przy tak różnorodnych zasobach ­– od książek po wyniki pomiarów ze specjalistycznych urządzeń.

Efekty projektu

  1. Udostępnienie wartościowych zasobów powstających w jednostkach naukowych (badawczych, edukacyjnych, popularyzatorskich);
  2. Zintegrowanie i dostosowanie zasobów do standardów dostępności (łatwe przeszukiwanie i gotowość do ponownego użycia);
  3. Stworzenie warunków do popularyzacji unikatowych wyników badań i ich dalszego szerokiego wykorzystania (w nauce i biznesie oraz przez ogół obywateli);
  4. Ułatwienie dostępu do jednolitych zbiorów wiedzy specjalistycznej dotąd niepublikowanych z różnorodnych dziedzin;
  5. Zbudowanie świadomości społecznej w zakresie potrzeby digitalizacji zasobów nauki i idei Open Data wśród twórców i odbiorców.

Wszystkie zasoby udostępnione są w sposób otwarty i nieodpłatny.

Projekt był finansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Od 2020 r. rozwój platformy i deponowanie zasobów realizowane jest w ramach projektu AZON 2.0.